110 ciekawostek na 110-lecie LO!

110 informacji i ciekawostek o Mikołaju Koperniku na 110-lecie Liceum Ogólnokształcącego w Brzesku.

1. Mikołaj Kopernik przyszedł na świat 19 lutego 1473r. w Toruniu przy ul. św. Anny, w domu Mikołaja i Barbary pochodzącej z rodziny Watzenrode, córki toruńskiego patrycjusza miejskiego.
2. Ród Koperników pochodził ze śląskiej wsi Koperniki nieopodal Nysy.
3. Ojciec przyszłego astronoma Mikołaj starszy był krakowskim kupcem, hurtownikiem prowadzącym handel miedzią z Gdańskiem, który około 1458r. przeniósł się do Torunia.
4. Mały Mikołaj ochrzczony został w kościele parafialnym św. Jana i podobnie jak ojciec otrzymał imię patrona mieszkańców wsi śląskich , skąd wywodził się ród Koperników.
5. Miał dwie siostry Barbarę i Katarzynę oraz brata Andrzeja. Był najmłodszy z czwórki rodzeństwa.
6. W 1480r. Kopernikowie przeprowadzili się z domu przy ul. św. Anny do kamienicy przy Rynku Staromiejskim 36 (tzw. Kamienica Pod Lwem lub Kamienica Lazurowa).
7. W 1483r. do Prus dotarła szalejąca w Europie zaraza, która pozbawiła życia ojca Mikołaja i trójki jego rodzeństwa.
8. Pieczę nad rodziną przejął brat matki Łukasz Watzenrode kanonik kapituły wrocławskiej, a później biskup warmiński.
9. Wuj uznał, że podobnie jak dla starszego brata Andrzeja – wówczas kanonika warmińskiego – tak i dla Mikołaja najlepsza będzie kariera duchownego.
10. Najprawdopodobniej pierwsze nauki pobierał w szkole parafialnej przy Kościele Świętych Janów w Toruniu.
11. Dzięki biskupowi warmińskiemu Łukaszowi Watzenrode (był on bratem matki) Mikołaj mógł studiować. Wuj opłacał jego studia w Krakowie na Wydziale Sztuk Wyzwolonych.
12. Studiował m.in. dzieła Demokryta, Arystotelesa, Platona.
13. Wyznał, że zgłębienie myśli starożytnych natchnęło go do zainteresowania się ruchem Ziemi, a także uświadomiło mu potrzebę rewizji systemu geocentrycznego.
14. Uczony stwierdził, że wszystko czym jest zawdzięcza Akademii Krakowskiej, której był studentem w latach 1491 – 1495.
15. Będąc na studiach, Mikołaj pobierał nauki u znanego matematyka i astronoma Wojciecha Brudzewskiego, który bardzo sceptycznie podchodził do systemu geocentrycznego.
16. W 1496 wyjechał do Bolonii, gdzie studiował prawo kanoniczne i nauki humanistyczne.
17. W roku 1500 Kopernik wyjechał do Rzymu na uroczystości jubileuszu chrześcijaństwa.
18. Odbył praktykę prawniczą w kurii rzymskiej, gdzie po wygłoszonych wykładach z astronomii i matematyki zapamiętano go jako człowieka o nieprzeciętnym umyśle.
19. W latach 1501 – 1503 studiuje medycynę na uniwersytecie w Padwie.
20. Trzyletnie studia odbywa w ciągu dwóch lat.
21. Pilny student koncentrował się na poznawaniu starożytnych autorytetów: Hipokratesa, Galena, Awicenny.
22. Przyglądał się sekcji zwłok w „teatrze anatomicznym” (ówczesne sekcje odbywały się publicznie).
23. Najprawdopodobniej nie uzyskał tytułu doktora medycyny.
24. O tytuł doktora mógł się ubiegać student, który ukończył 26 lat i posiadał „nieodstraszający wygląd”.
25. W przypadku Kopernika zaważyły inne względy, pozyskał sławę znakomitego eskulapa lecząc swego wuja na dolegliwości jelitowe.
26. O tym, jak poważnie traktował medycynę świadczyła jego biblioteka. Na 51 tomów 14 było dziełami medycznymi (m.in. „Practica medicinae” Johannesa Savonaroli).
27. Marginesy ksiąg zawierały liczne uwagi i podkreślenia, dzięki którym wiadomo co go interesowało. Były to w szczególności dolegliwości wątroby, śledziony, krwotoki.
28. Możliwe, że choroby te mogły trapić jego dostojnych pacjentów: kolejnych biskupów warmińskich, a nawet sam Albert Hohenzolern zasięgał jego porady.
29. Stosował medycynę ludową, leczył nieodpłatnie ubogich.
30. 10 stycznia 1503r. otrzymał scholasterię przy kościele Św. Krzyża we Wrocławiu.
31. Kwestią sporną był fakt czy Kopernik był księdzem.
32. Profesor Krzysztof Mikulski - znawca Kopernika dowodzi, że przyjął on niższe święcenia.
33. prof. Andrzej Kopiczko twierdzi, że Mikołaj Kopernik przyjął z rąk wuja Watzenrode święcenia subdiakonatu, jest raczej pewne, że nie miał święceń kapłańskich.
34. 31 maja 1503 roku pomyślnie obronił doktorat z prawa kanonicznego na uniwersytecie w Ferrarze.
35. Kopernik był prawdziwym człowiekiem renesansu. Astronomia, matematyka, prawo, ekonomia, medycyna, kosmografia – to obszary wiedzy, którymi zajmował się teoretycznie i praktycznie.
36. Studiował filologię grecką, znał łacinę, j. niemiecki.
37. Podczas studiów spotkał się z Leonardem da Vinci.
38. Towarzyszył wujowi biskupowi Watzenrode w czasie koronacji Króla Zygmunta I w Krakowie.
39. Był nie tylko uczonym najwyższej miary, ale także posiadał tytuły i godności kościelne. Był sekretarzem biskupa warmińskiego, został komisarzem Warmii i generalnym administratorem diecezji warmińskiej.
40. Mikołaj Kopernik wrażliwość na ludzki los okazywał jako zarządca i komisarz dóbr kapituły warmińskiej, udzielając m.in. zapomóg chłopom, zaopatrując ich w sprzęty i ziarno na zasiew, przyznając renty ludziom starym.
41. W 1507 roku napisał Komentarzyk, będący pierwowzorem teorii heliocentrycznej. Czytanka ta, była przeznaczona tylko dla grona bliskich mu, zaufanych osób.
42. W 1517 roku napisał „Rozmyślania o reformie monetarnej Prus Królewskich”, w latach1519 -1522 „Zasady bicia monety” i „Traktat o monetach”.
43. Sformułował pięć postulatów monetarnych, a jeden z nich przeszedł do historii jako prawo Kopernika – Greshama.
44. Astronom udowodnił postawioną tezę, że „gorszy” pieniądz wypiera „lepszy”.
45. Traktat o monetach został wygłoszony w 1522 roku na zjeździe stanów Prus Królewskich w Grudziądzu. Apelował wówczas o unifikację systemu zachowania szeląga.
46. Edykt królewski wydany 8 maja 1528 roku zarządził bicie nowej monety zgodnie z postulatami Kopernika (prawo Kopernika – Greshama).
47. W 1528 roku Kopernik ukończył dzieło tłumaczone jako „Sposób bicia monety”.
48. Jako komisarz Warmii poznał trudną sytuację materialną chłopów wynikającą ze zbyt niskich cen zboża. Opracował wówczas „taksę chlebową”, która regulowała ceny chleba, w stosunku do cen pszenicy i żyta.
49. Od 1530r. Kopernik przygotowywał redakcję traktatu „De revolutionibus”. Nadal jednak mimo namów przyjaciół zwlekał z wydaniem dzieła.
50. Pełne opracowanie heliocentrycznego modelu Układu Słonecznego, będące uwieńczeniem wieloletnich obserwacji astronomicznych, zajęło Kopernikowi blisko 20 lat.
51. Mimo chłodnych stosunków, jakie utrzymywały się pomiędzy astronomem, a biskupem Dantyszkiem, to właśnie dzięki niemu wieści o Koperniku i teorii heliocentrycznej rozpowszechniły się. Prawdopodobnie dzięki Dantyszkowi teorią zainteresował się profesor Jerzy Retyk z Wittenbergi.
52. W 1539 roku Retyk przybył do Fromborka i przez kilka tygodni obserwował niebo oraz studiował teksty Kopernika. Przez dwa następne lata Retyk był uczniem Kopernika, zarówno w zakresie astronomii jak i trygonometrii.
53. Pierwsze wydanie Narratio prima ukazało się w Gdańsku 16-31 marca 1540 roku w oficynie Rhodego. W Bazylei w 1541 roku wyszło drukiem drugie wydanie.
54. W 1616 roku władze duchowne umieściły „De revolutionibus” w Indeksie ksiąg zakazanych. Tylko światłe umysły mogły studiować teorie Kopernika.
55. „De revolutionibus” skreślono z indeksu w 1828 roku. Dźwignią postępu było wtedy dzieło Galileusza „Dialog o dwu najważniejszych układach świata: ptolemeuszowym i Kopernikowym”, które to w roku 1835 potwierdzało teorię heliocentryczną.
56. Pieczę nad drukiem „De revolutionibus” powierzono protestanckiemu teologowi Andrzejowi Osianderowi, który samowolnie zmienił tytuł dzieła na „De rewelotionibus orbium coelestium” („O obrotach sfer niebieskich”).
57. Wydawca usunął przedmowę Kopernika i na jej miejsce wprowadził własny, niepodpisany tekst, w którym pisał, że teorię heliocentryczną należy traktować jako hipotezę, a nie udowodniony fakt naukowy.
58. „De revolutionibus orbium coelestium” ukazało się w nakładzie 400-500 egzemplarzy w 1543 roku.
59. Drugie wydanie wyszło w Bazylei w 1566 roku, trzecie w Amsterdamie w 1617 roku.
60. Polskie tłumaczenie ukazało się w 1854 roku w Warszawie. Nakład pierwszego wydania wynosił około 500 egzemplarzy; dzieło miało 202 karty. Składało się z sześciu ksiąg.
61. Egzemplarz pierwszego wydania znajdował się w zbiorach Collegium Hosianum w Braniewie. W 1626 roku dzieło to wraz z innymi łupami trafiło do Szwecji.
62. Od 1541 roku rękopis dzieła pozostawał w rękach Joachima Retyka, jednak po jego śmierci zaginął, chociaż miał go prawdopodobnie Walentyn Odho – uczeń Retyka. W sumie zaginął na ponad 200 lat, by ostatecznie odnaleźć się w Pradze czeskiej. W roku 1953 czechosłowacki rząd przekazał Polsce rękopis. Obecnie, znajduje się on w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.
63. Do grona wczesnych zwolenników heliocentryzmu Kopernika należał włoski filozof Giordano Bruno, niemiecki matematyk i astronom Michael Maestlin, a także jego uczeń Johannes Ketler.
64. Na apel Soboru Laterańskiego, Kopernik w 1513 roku opracował i wysłał do Rzymu własny projekt reformy kalendarza.
65. Kopernik sporządził mapę Warmii, Królestwa Polskiego i Litwy.
66. 21 stycznia 1521 roku Frombork, w którym przebywał Kopernik, został napadnięty i spalony przez Krzyżaków. Uczony zasłynął wówczas jako obrońca zamku w Olsztynie.
67. 18 marca 1522 roku na Sejmie Stanów Pruskich w Grudziądzu Kopernik wystąpił z napisaną przez siebie mową „Querela Capituli contra magistrum Albertum et eius ordinem super iniuriis i rrogatis 1521 sub indutiis belli (Skarga kapituły na mistrza Albrechta i jego zakon z powodu krzywd wyrządzonych w 1521 roku podczas zawieszenia broni).
68. W 1523 roku po śmierci biskupa Fabiana Luzjańskiego, Kopernik został mianowany generalnym administratorem biskupstwa warmińskiego i sprawował tę funkcję przez 8 miesięcy.
69. Kopernik otrzymał od kapituły warmińskiej dom we Fromborku, gdzie zbudował płytę obserwacyjną (pawimentu) i sporządził wzorowane na starożytnych instrumenty astronomiczne (kwadrant, triquetrum i sferę armilarną).
70. Przeprowadził około trzydziestu zarejestrowanych obserwacji astronomicznych. Obserwował m.in. Marsa i Saturna. Przeprowadził serię czterech obserwacji Słońca.
71. Odkrył zmienność mimośrodu Ziemi i ruch apogeum słonecznego względem gwiazd stałych.
72. Za 175 grzywien srebra kupił na własność basztę północno – zachodnią w obrębie wewnętrznych murów.
73. Był przeciwnikiem Marcina Lutra i reformacji, a Marcin Luter przeciwnikiem teorii heliocentrycznej.
74. Kopernik przekazał swój bogaty księgozbiór diecezji warmińskiej, który w 1692 roku podczas najazdu Szwedów na Pomorze i Prusy został przez nich zrabowany.
75. Obecnie 41 z 46 tomów znajduje się w Uppsali, jeden tom w sztokholmskiej Bibliotece Królewskiej, a pozostałe należą do zbiorów szwedzkich bibliotek. W Polsce zachował się tylko jeden tom z całego księgozbioru, który trafił do Muzeum Mazurskiego w Olsztynie.
76. Według badaczy, w wieku XVI istniał autentyczny portret Mikołaja Kopernika, namalowany przez niego samego, gdyż posiadał on również talent malarski. Portret uległ jednak zniszczeniu pod koniec XVI wieku. Prawdopodobnie kopia tego portretu znajduje się w katedrze w Strasburgu przy zegarze astronomicznym.
77. W grudniu 1543 roku Kopernik doznał wylewu, który sparaliżował prawą stronę jego ciała i odebrał mu mowę.
78. W czasie choroby, 21 marca 1543 roku zostało wydane dzieło „De revolutionibus orbium coelestium” i według legendy dotarło ono do Kopernika w ostatnim dniu jego życia.
79. Historycy podają 3 daty jego śmierci przed 21 maja, 21 maja oraz 24 maja.
80. Po śmierci Kopernika kanonię objął Michał Loitz, wieżę – Achacy von Trenck, natomiast allodium – Leonard Niederhoff.
81. Domniemanym miejscem pochówku Kopernika była Katedra we Fromborku, w której w 1580 roku biskup Marcin Kromer umieścił epitafium, jednakże koncepcja ta została podana w wątpliwość za sprawą Melchiora Pyrnesiusa, który dwa lata później ufundował Kopernikowi epitafium w toruńskim kościele św. Janów.
82. Grobu Mikołaja Kopernika poszukiwano kilkakrotnie: w 1802 roku, w 1909 i 1939. Prawdopodobnie w czasie II wojny światowej poszukiwania prowadzili także Niemcy.
83. Wszystkie te próby zakończyły się niepowodzeniem.
84. Od 2004 roku podejmowane były próby odnalezienie grobu Kopernika w archikatedrze we Fromborku przez zespół prof. Jerzego Gąssowskiego oraz pracowników Instytutu Antropologii i Archeologii Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku.
85. W 2005 roku odnaleziono szkielet w prezbiterium katedry we Fromborku, który mógł należeć do Kopernika, gdyż m.in. określono wiek zmarłego na 60 – 70 lat.
86. Niedawne odkrycie miejsca pochówku Kopernika pod ołtarzem św. Krzyża w katedrze fromborskiej pozwoliło za pomocą badania DNA (dwóch włosów znalezionych w książce Kopernika) na jego identyfikację.
87. Od lat toczy się spór czy Kopernik był Niemcem, czy Polakiem. Obecnie mówi się: Mikołaj Kopernik – torunianin, prusak, niemieckojęzyczny Polak.
88. Do obserwacji astronomicznych, Kopernik używał prostych przyrządów, nie posiadał teleskopu ani lunety.
89. Własnoręcznie wykonane przyrządy po śmierci astronoma przekazano duńskiemu astronomowi Tychonowi Brahecnu.
90. Jedynym zachowanym przyrządem jest wykonana przez niego tablica w krużganku zamku w Olsztynie.
91. Słynne powiedzenie o nim to: Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię, polskie wydało go plemię.
92. Międzynarodowy Port Lotniczy Wrocław – Strachowice nosi imię Mikołaja Kopernika.
93. Jeden z kraterów na Księżycu i na Marsie nazwano: Kopernik.
94. Dla uczczenia wielkiego astronoma planetoidę (1322) nazwano Coppernicus.
95. Wizerunek Kopernika widniał na banknocie o nominale 1000 złotych będącym w obiegu w latach 1975 – 1996.
96. W 2017 roku Narodowy Bank Polski wyemitował monetę kolekcjonerską o nominale 10 złotych upamiętniającą Kopernika.
97. Od 2005 roku Mikołaj Kopernik jest patronem Centrum Nauki w Warszawie.
98. 19 lutego 2010 roku, w 537 rocznicę narodzin astronoma IUPAC nadała pierwiastkowi 112 nazwę Kopernik (łac. Copernicus).
99. W Ameryce Północnej rośnie palma (spośród 25 gatunków dostarczających wosku do produkcji mat), nazwana na cześć naszego astronoma Kopernikia.
100. Ponoć to nie lord Sandwich – ale nasz znakomity astronom Mikołaj Kopernik wynalazł kanapkę. Zajmował się badaniem przyczyn zarazy w Olsztynie. Odkrył wkrótce, że jej głównym powodem był spożywany zanieczyszczony chleb, bowiem pieczywo spadało często na ziemię po czym było konsumowane razem z brudem i zarazkami. Kopernik wpadł wówczas na pomysł, aby smarować pieczywo masłem, by przywierający do pieczywa brud zniechęcał ludzi do jedzenia. W efekcie ludzie zaczęli dostrzegać problem. Zaraza ustąpiła, natomiast samo smarowanie pieczywa masłem stało się popularne w Europie.
101. 19 lutego 2010 roku w bazylice katedralnej św. Janów w Toruniu odbyła się uroczysta msza podczas której wystawiony był sarkofag z doczesnymi szczątkami astronoma. Następnie został on przewieziony do Olsztyna, gdzie do 16 marca wystawiony był na widok publiczny w bazylice konkatedralnej św. Jakuba, a następnie do 21 maja na Zamku Kapituły Warmińskiej. Stamtąd 21 maja został przewieziony do Fromborka.
102. 22 maja w bazylice katedralnej odbyła się ponowna ceremonia pogrzebowa Mikołaja Kopernika. W drodze do Fromborka kondukt zatrzymywał się w miastach z nim związanych -Dobrym Mieście, Lidzbarku Warmińskim, Ornecie, Pieniężnie i Braniewie.
103. Komputerowa wizualizacja czaszki Mikołaja Kopernika pokrywa się z jego wizerunkiem na tzw. Toruńskim Portrecie. Deformacja lewej strony twarzy i złamany nos mogą świadczyć, że uległ on jakiemuś wypadkowi między 7 a 12 rokiem życia.
104. 11 maja 1830 roku został odsłonięty pomnik Kopernika w Warszawie. Podczas niemieckiej okupacji napis na pomniku został zmieniony z łacińskiego na niemiecki, a po upadku Powstania Warszawskiego został wywieziony przez Niemców. Odnaleziony po wojnie na wysypisku śmieci w Nysie, odnowiony wrócił na swoje dawne miejsce w roku 1949.
105. W 1873 roku z okazji 400 -ych urodzin Kopernika Jan Matejko namalował obraz „Astronom Kopernik czyli rozmowa z Bogiem”.
106. Pomniki Mikołaja Kopernika znajdują się w kilkunastu miastach w Polsce.
107. W roku 1972 powstał film fabularny „Kopernik”, a rok później serial.
108. Orest Paszkowycz – numizmatyk zgromadził największą kolekcję znaczków, medali, medalionów z wizerunkiem astronoma. Znaczki i medale z podobizną Mikołaja Kopernika były wydane w ponad 100 krajach.
109. Mikołaj Kopernik był najwybitniejszym astronomem wszechczasów. Duński astronom Tycho Brache powiedział o nim „…o ileż od nich wszystkich jeden Kopernik większy i potężniejszy. On całą Ziemię ku gwiazdom podniósł.”
110. Od 1973 roku Liceum Ogólnokształcące w Brzesku nosi imię Mikołaja Kopernika.

Bez wątpienia Mikołaj Kopernik był człowiekiem wielu talentów. Wówczas większość mieszkańców Torunia była bardzo dobrze wykształcona. Dobry start w życiu z pewnością Kopernik zawdzięcza temu, że wywodził się z bardzo bogatej rodziny, a po śmierci ojca pieczę nad nim przejął wuj- biskup warmiński. Dzięki temu Mikołaj mógł prze kilka lat studiować oraz rozwijać swoje zainteresowania. Z całą stanowczością można stwierdzić, że Mikołaj Kopernik był wybitną osobą i współczesna nauka wiele mu zawdzięcza.